PERSPEKTİF NEDİR?

Perspektif, doğadaki iki boyutlu ya da üç boyutlu cisimlerin bizden uzaklaştıkça küçülmüş ve renklerinin solmuş gibi görünmesine perspektif denir. 

Daha detaylı bir tanım yapmamız gerekirse; bir nesnenin bir bakışta üç yüzünü birden görmeye ya da üç boyutlu hacimsel bir nesneyi bir düzlem üzerinde çeşitli çizgisel anlatım yolları ile oluşturulan resimleme yöntemine perspektif denir.

Başka bir deyişle perspektif, üç boyutlu cisimleri iki boyutlu bir düzlem üzerinde göstermek için kullanılan bir araçtır. Derinliğin, bütünlüğün, devamlılığın, renk, biçim ve çizgilerle ya da fotoğraf makinesi aracılığıyla bilimsel olarak elde edilmesinde izlenilen yöntemlere “PERSPEKTİF” denir (Anonim 2007a).

Kural: Yakın olan cisimler uzaktakinden daha büyük ve ayrıntılı gözükürler.

Perspektif nesnelerin göze olan uzaklığına ve yakınlığına, göz hizasından aşağıda ve yukarıda oluşuna göre çizgi, yüzey, renk değişikliklerini kolayca çizmeye ve ifade etmeye yarayan ölçü ve oran sanatıdır.

1- PARALEL PERSPEKTİF

Nesnelerin yatay, düşey ve köşegen kenarlarının paralel olarak çizilmesiyle elde edilen perspektif türüdür. Bu yolla nesneleri birden fazla yüzlü olarak düzlem üzerinde çeşitli konumlarda gösterebiliriz.

2- MERKEZİ (KONİK) PERSPEKTİF

Uzayıp giden bir yolun ortasından bakıldığında yol ve yandaki direkler, ağaçlar ileride birleşiyormuş gibi görünür. Böyle görüntü veren perspektife merkezi (konik) perspektif denir (Anonim 2007b). 

Bu perspektif çiziminde tek kaçış noktası vardır. Köşegen çizgilerin hepsi bu noktada birleşir. Kaçış noktasından geçen yatay doğruya ufuk çizgisi denir. Bu görüntü bir düzlem üzerinde gösterilmek isteniyorsa bakış noktasının önüne bir düzlem konur ki buna resim düzlemi, düzlemin yer ile meydana getirdiği arakesite zemin çizgisi denir (Anonim 2007b).

Kaçma (Kaçış, Kaçar) Noktası  

Gerçekte birbirine paralel oldukları halde perspektifte paralellikleri bozulan doğruların ortak (kesişme) noktalarına kaçma noktası (kn) adı verilir. Kn, bir doğrunun sonsuzdaki noktasının perspektifidir. Nitekim gerçekte, birbirine paralel olan doğrular sonsuzda kesişeceğinden, perspektiflerinin kesişme noktası da sonsuzdaki ortak noktalarının perspektifidir (Anonim 2007a).

Ufuk çizgisinin yeri, perspektifi çizecek olan kimsenin, cisme hangi yükseklikten bakmak istediğine bağlıdır. Ufuk çizgisinin altında kalan cisimlerin üstü, üstünde kalan cisimlerin altı görünür. Tam ufuk çizgisi üzerindeki cisimlerin ise ne altı, ne de üstü görülemez (Anonim 2007a). 

A) Tek Kaçışlı Perspektif: Perspektifi çizilecek cismin planındaki bir kenar takımı resim düzlemine paralel olacak şekilde yerleştirilirse elde edilecek perspektife “BİR NOKTALI (TEK KAÇIŞLI) PERSPEKTİF” adı verilir (Anonim 2007b). 

Yapılacak işlem, kaçma noktasının bulunmasıdır. Gerçekte yatay durumda bulunan AH, BC, DE, GF gibi birbirine paralel kenarların KN, BN’den bu kenarlara çizilecek paralel doğrunun resim düzlemini deldiği noktadır. Bu noktanın plandaki iz düşümü KN dir. Kenarlar yatay olduğundan kaçma noktası da ufuk çizgisi üzerinde bulunacaktır. Bu nedenle, KN’den veya BN’dan (x-x) eksenine çizilen dik bir doğru aracılığı ile KN bulunur. Bu nokta aynı zamanda esas nokta (EN) dır. Aslında, resim düzlemine dik durumdaki yatay doğruların KN, esas noktadır (Anonim 2007a).

Perspektif çizimine, cismin resim düzlemi ile çakışık olan kenarlarından başlamak gereklidir. Çünkü bir cismin resim düzlemi ile çakışık olan kenarları, perspektif de ve aynı yerde ve aynı büyüklükte (çizim ölçeğindeki büyüklük) görülür. Şayet resim düzlemi, cismin herhangi bir kenarı ile çakışmayacak yerden geçirilmiş ise önce cisme, bir yüzü resim düzlemi ile çakışıncaya kadar uzatmak ve cismin ilave kısmı ile birlikte perspektifini çizmek, sonrada ilave kısmı perspektif den silmek gereklidir. Bu nedenle cismi bir yüzü resim düzlemi ile çakışacak şekilde yerleştirmek, perspektif çiziminde belirli bir kolaylık sağlar (Anonim 2007a). 

B) Çift Kaçışlı Perspektif: Perspektifi çizilecek cismin düşey kenarları resim düzlemine paralel olarak yerleştirildiği halde, planındaki kenarlar ile resim düzlemi arasında dik olmayan bir açı meydana geliyor ise, elde edilecek perspektife İKİ NOKTALI (ÇİFT KAÇIŞLI) PERSPEKTİF adı verilir. (Anonim 2007b)

C) Üç Kaçışlı Perspektif: Perspektifi çizilecek cismin üç kenar takımından hiçbiri resim düzlemine paralel değil ise başka bir deyişle, cismin bütün kenarları ile resim düzlemi arasında dik olmayan, bir açı meydana geliyor ise elde edilecek perspektife ÜÇ NOKTALI (ÜÇ KAÇIŞLI) PERSPEKTİF adı verilir (Anonim 2007b).

Perspektif ayrıca, çizgi perspektifi, renk perspektifi olmak üzere 2’ye ayrılır..

1- Çizgi Perspektifi

Paralel çizgilerin sonsuzda birleşmesi yani küçülmesidir.

2- Renk Perspektifi

Işık değiştikçe ve cisimler bizden uzaklaştıkça renkleri değişim göstermesine denir.

Perspektifte ufuk çizgisi ( zemin çizgisi ), ufuk düzlemi, görme noktası(esas nokta), karşıdan görünen çizgiler, kaçış noktaları,kaçan çizgiler gibi tanımlar yer alır.

Perspektifte Kavramlar

1. Üç boyut

Elle tutulur, hacimsel nesnelerin en, boy ve yükseklikleri vardır. Buna üç boyut denir. Bir küp üç boyutludur. Kare iki boyutludur.

2. İz Düşüm

Bir nesnenin bir düzlem üzerine düşürülen görüntüsüne iz düşüm denir. Bir nesneye ışık verildiğinde bir düzlem üzerine gölgesi düşer bu gölge o nesnenin iz düşümüdür. Nesneye önden ışık verildiğinde ön görüntüsünün iz düşümü oluşurken üstten ışık verildiğinde üst görünüş iz düşümü, yandan ışık verildiğinde yan görünüş izdüşümü oluşur.

3. Bakış Noktası

Perspektifi çizilecek nesneye bakmak amacı ile durulan sabit noktaya (Gözlemcinin gözünün bulunduğu noktaya) bakış noktası denir.

4. Bakış Uzaklığı

Bakış noktasının perspektifi çizilecek nesneye olan uzaklığına bakış uzaklığı denir.Bakış uzaklığı mesafesi çok önemlidir, bu mesafe yaklaşık nesnenin dıştan dışa toplam genişliği kadar olmalıdır.

5. Bakış Yüksekliği

Bakış noktasının yer düzleminden göz hizasına kadar olan yüksekliğe bakış yüksekliği denir. Bakış yüksekliği ufuk yüksekliği olup gözlemcinin boyuna bağlı olarak yukarı, aşağı hareket eder.

6. Resim Düzlemi

Üzerinde perspektif iz düşüm görüntüsünün resmedileceği düşey düzleme resim düzlemi denir.

7. Ufuk Çizgisi

Doğada gök ile yer düzleminin birleştiği çizgiye ufuk çizgisi denir. Ufuk çizgisinin görünmediği mekanlarda nesneye bakan kişinin gözlerinden geçtiği farz edilen yatay düzlemin, düşey olan resim düzlemini kestiği yatay ara kesit çizgisine ufuk çizgisi denir. Ufuk çizgisinin üstünde kalan nesnelerin perspektif çizimleri alttan, ufuk çizgisinin altında kalan nesnelerin perspektif çizimleri üstten görülür. Tam ufuk çizgisinin üstünde olannesnelerin sadece yanal ve ön yüzleri görünür.

8. Kaçma Noktası

Bakış noktasından (gözden) uzaklaşarak sonsuza doğru gelen ve gerçekte birbirlerine paralel oldukları halde resim düzlemine paralel olmadıkları için kapanarak birleşiyormuş gibi görünen doğruların ortak kesişme noktasına kaçma noktası denir.

9. Esas Nokta

Bakış noktasından çıktığı varsayılan sonsuz sayıdaki görme ışınlarından bir tanesi,görme konisinin orta eksenini oluşturacak şekilde gider ve resim düzlemi üzerindeki ufuk çizgisini dik olarak keser. Ufuk çizgisi üzerindeki bu kesişme noktasına esas nokta ya da kaçma noktası denir.

KAYNAKLAR 

24 Anonim 2007a. İnşaat Teknolojisi. İç Mekân Perspektif Çizimleri-I. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. 

Anonim 2007b. Ortak Alan. Perspektif. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi), T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. 

Anonim 2016. Anma, Turgay (Türkay) ATEŞ. http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/articles/metujfa20162anma.pdf, Journal of the Faculty of Architecture, Volume 33-2, pp.5-14. 

Ateş, Ş. 2008. MHN113 Teknik Resim ve Tasarı Geometri Dersi Ders Notları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Trabzon. 

Web Sitesi: https://www.facebook.com/138146699578525/photos/a.139945256065336.25789.138146699578525/236122736447587/? type=3&theater , Vista Kentsel Tasarım ve Peyzaj Mimarlığı Ofisi Facebook Sayfası, Erişim Tarihi: 01.11.2017.

http://perspektif.nedir.org