ARİSTOTELES VE POETİKA ÜZERİNE

Poetika, Aristoteles'in genelde sanat özelde ise şiir genelde ise sanat üzerine yazdığı bir eserdir. Bu eseri sanat tarihi açısından önemli kılan ise kendi alanında yazılmış bir "ilk" olma özelliğine sahip olmasıdır. Sanat üzerine derli toplu görüşleri ortaya koyan ilk filozof Aristoteles'tir.

Eser 26 bölümden oluşmaktadır. Kendisinin deyimiyle eserde; şiir sanatının ne olduğu, şiir türleri ve bir şiirin başarı ölçütleri sırasıyla ele alınmıştır.

POETİKA'DA GEÇEN KİMİ KAVRAMLAR

Mitos (mythos- Mit): İlk çağlarda tanrıların, yarı tanrıların, kahramanların ya da insanüstü varlıkların yaşam hikayesini anlatan efsanelere denir.

Epos: Mitlerin, ölçü ile yazılmış şiirsel şeklidir.

Tragedya: Okuyucuda korku, heyecan, acındırma vb. duygular yaratan, ders vermek amacı güden en eski tiyatro çeşididir.

ÖYKÜ VE ŞİİR ARASINDAKİ FARKLAR

Öykü, Şiir ve Oyun Metni Arasındaki Farklılıklar

Sanatın gelişimi zaman içerisinde yeni türlerin ve ifade şekillerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. En eski kaynaklara gidildiğinde dahi yazınsal türler ve kaynaklara dair kesin kanılara varmak mümkün olmuyor. Edebi türlerin gelişimi çoklukla birbirine içkin ya da birbiriyle ilişki içinde gerçekleşmiştir. Zaman içerisinde bir türün içinden yeni türlerin doğduğunu görmekteyiz. Günümüzde her bir yazınsal türün kendine has özellikleri bulunsa da her bir türün bir diğeriyle şu ya da bu bakımdan ilişkili olduğunu söylemek abartılı olmaz.

PERSPEKTİF NEDİR?

Perspektif, doğadaki iki boyutlu ya da üç boyutlu cisimlerin bizden uzaklaştıkça küçülmüş ve renklerinin solmuş gibi görünmesine perspektif denir. 

Daha detaylı bir tanım yapmamız gerekirse; bir nesnenin bir bakışta üç yüzünü birden görmeye ya da üç boyutlu hacimsel bir nesneyi bir düzlem üzerinde çeşitli çizgisel anlatım yolları ile oluşturulan resimleme yöntemine perspektif denir.

Başka bir deyişle perspektif, üç boyutlu cisimleri iki boyutlu bir düzlem üzerinde göstermek için kullanılan bir araçtır. Derinliğin, bütünlüğün, devamlılığın, renk, biçim ve çizgilerle ya da fotoğraf makinesi aracılığıyla bilimsel olarak elde edilmesinde izlenilen yöntemlere “PERSPEKTİF” denir (Anonim 2007a).

Kural: Yakın olan cisimler uzaktakinden daha büyük ve ayrıntılı gözükürler.

Perspektif nesnelerin göze olan uzaklığına ve yakınlığına, göz hizasından aşağıda ve yukarıda oluşuna göre çizgi, yüzey, renk değişikliklerini kolayca çizmeye ve ifade etmeye yarayan ölçü ve oran sanatıdır.

DİVAN EDEBİYATINDA HİCİV (ELEŞTİRİ / TAŞLAMA)

HİCİV KELİMESİNİN ANLAMI

Bir kişinin ya da toplumun eksiklerini, ayıp veya kusurlarını ortaya koymak, eleştirmek anlamındadır. Kelime Arapça kökenlidir. Karşılıklı hiciv söylemeye mühâcât, tehâcî, bir şiir parçasında hiciv özelliği bulmaya ihcâ denmektedir. Divan şiirinde eleştirel içerikli şiirler hiciv /hicviye, hiciv yazanlara da hecâ-gû veya heccâv denilmiştir. Bu şiir türünün halk edebiyatındaki karşılığı taşlama, çağdaş Türk edebiyatında ise yergidir.

Batı dillerinde “satir” ya da “satire” sözcüğüne denk gelir hiciv. Köken olarak Arapçadan dilimize giren bu sözcüğün İslam Ansiklopedisi’nde “Hecv” veya “hicâ” kökünden türediği söylenirken Zülküf Kılıç ve Hikmet Feridun Güven’e göre hiciv, köpekleri ürkütüp kaçırmak anlamına gelen “hec” kelimesinden türemiştir.

ANLAR

Eğer, yeniden başlayabilseydim yaşamaya,  
İkincisinde, daha çok hata yapardım.  
Kusursuz olmaya çalışmaz, sırtüstü yatardım.  

Neşeli olurdum, ilkinde olmadığım kadar,  
Çok az şeyi  
Ciddiyetle yapardım.

  Temizlik sorun bile olmazdı asla.  
Daha çok riske girerdim.  
Seyahat ederdim daha fazla.  

Mısra-i Berceste örnekleri ve Divan Şiirinden Şeçmeler

Mısra-i Berceste Nedir?

Berceste, edebiyatta öz, güzel, latif, ince anlamlı, kolayca hatırlanan, yapısı sağlam dize ya da beyittir. Genel anlamda bir şiirdeki en güzel dize ya da beyit de denebilir.

Divan edebiyatında tek mısradan oluşan, anlam ve ses bakımından bir bütünlük gösteren dizelerdir "Mısra-i Berceste"ler. Tek mısra biçiminde olur. Anlam ve ses bir mısra içinde tamamlanır. Öyle etkili ve özlüdür ki zihinlerde kalıcı olma özelliği vardır. Bazı şiirlerin bir parçası olduğu halde çok sevilerek halkın zihninde yer eden bölümlere de mısra-i berceste denilmiştir. Beyit halindeki (iki mısralık) bercestelere ise berceste-i beyit denir. Öncelikle beyit örneklerine bakalım:

1. Benem aşık ki rüsvalıkta tutdı şöhretim şehri
    Yazanlar kıssa-ı mecnun'u hep yabane yazmışlar. (Nefi)

Anlamı: Gerçek aşık benim ki bu konudaki şöhretim tüm şehirce bilinmektedir. Mecnun (Leyla ile Mecnun) hikayesini yazınlar hep boşuna yazmışlar.

İSTİKLAL MARŞI'NIN NAZIM ÖZELLİKLERİ VE AÇIK SÖZ GAZETESİ

Mehmet Akif Ersoy'a ait olan bu şiir 12 Mart 1921 tarihinde TBMM tarafından ulusal marş olarak kabul edildi. 1930 yılından itibaren Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şefi Osman Zeki Üngör'ün bestesi ile çalınmaya başlandı.

İstiklal Marşı'nın ilk olarak "Açık Söz" gazetesinde yayımlanır. Gazete "padişaha isyan eden gazete" olarak tarihe geçecektir.

İstiklal Marşı, dönemin ruhunu yansıttığı kadar geleneksel Türk şiiri açısından da oldukça zengin bir sanatsal içeriğe sahiptir.

Daha çok bir sesleniş niteliğinde değerlendirilebilecek bu metnin içerdiği söz sanatları, şiirin biçimsel özellikleri aşağıya alınmıştır.

DİVAN ŞAİRLERİ

13. YÜZYIL

HOCA DEHHANİ

13. yüzyıl ile 14. yüzyıl arasında yaşadığı kabul edilen Hoca Dehhani'nin yaşamına ilişkin kesin bilgiler bulunmamaktadır. İsmnin sözcük anlamı nakışçı olan Dehhani’nin bu lakabı da nasıl aldığı bilinmemektedir. Kendisine dair tek belgesel bilgi, bilinen tek kasidesidir. Bu kasidede Horasan'dan Anadolu'ya geldiği ve yine oraya dönmek istediğini ifade eden bir beyit vardır.

Yüz urup tapuna geldi icâzet ver ana şâhâ

Ki yine devletinde ben görem mülk-i Horâsânî

(Çevirisi: Ey şah, yüz sürerek huzuruna geldi(m), ona (bana) icazet (izin) ver saltanatın döneminde Horasan memleketini yine göreyim.)

DİVAN ŞİİRİNİN ÖZELLİKLERİ

Divan Şiirinin Genel Özellikleri 

1. Divan şiirinin ilk örnekleri 13. Yüzyıla dayanır. Osmanlı Devleti’nin varlığını sürdürdüğü dönem boyunca Türk edebiyatında etkili olmuş bu şiir anlayışı Arap ve Fars edebiyatlarının etkisinde gelişmiştir. 

2. Divan şiirinin ilk öncüsü ve Anadolu'da din dışı şiirler yazan ilk Divan şairi, Hoca Dehhani olarak kabul edilmektedir. Hoca Dehhani: Horasanlıdır. Daha sonra Konya'ya gelerek bu bölgeye yerleşmiştir. Bilindiği kadarıyla I. Alâeddin Keykubad veya III. Alâeddin Keykubad devrinde yaşadığı sanılmaktadır. 

3.Divan şiiri zaman içinde etkileşimlerle gelişmiş, dolayısıyla her millet bu şiire katkılarda bulunmuştur. Divan şiirine Türklerin kattığı iki nazım biçimi "tuyuğ" ve "şarkı"dır.