BENİM MESKENİM DAĞLARDIR

Başım dağ saçlarım kardır / Deli rüzgarlarım vardır / Ovalar bana çok dardır / Benim meskenim dağlardır dağlar… diye akan dizeleriyle moderniteye karşı tutumunun da ipuçlarını sunan Sabahattin Ali, şairliği ve öykücülüğü ile öne çıkar Türk edebiyatında. Onun eserlerinde sık sık bu “kaçış” temasıyla yüz yüze geliriz. Yukarıdaki şiirinde somutlanan bu bakış açısı özellikle “Kuyucaklı Yusuf”ta da belirgin bir hoşnutsuzlukla beraber işlenir. Bu yazımızda onun eserlerinin derin bir çözümlemesene girmek yerine yaşamını ve özellikle yaşamındaki kimi mihenk taşlarını aktaracağız. İlerleyen zamanlarda da onun bazı öykü ve şiirleri hakkında da daha ayrıntılı çözümlemelere girişeceğiz.

12 HAZİRAN DÜNYA ÇOCUK İŞÇİLİĞİYLE MÜCADELE GÜNÜ

Çocuk ve işçilik kavramlarının yan yana gelmesi dahi günümüzde yaşadığımız vahşi kapitalizm koşullarının sadece bir özeti gibi... 

Kuralsız, esnek, örgütsüz, çalışma biçimleri, daha fazla kar hırsıyla ortaya çıkan eşitsizlikler ve haksızlıklar arasında çocukların karşı karşıya kaldıkları sömürü en katlanılamaz ve tahammül edilemez olanı. Oyun oynama çağındaki çocukların, ağır çalışma koşulları altında çalışmaları, emek sömürüsünün en vahşi biçimine maruz bırakılmaları kapitalizmin dünyayı nasıl yaşanmaz bir cehenneme çevirdiğini göstermiyor mu? Çocuk emeği kullanımının doğrudan yasaklanması ve buna ilişkin sonuç alıcı düzenlemeler getirilmesi, bunlarla mücadelenin etkin yürütülmesi bugün de yakıcı bir sorumluluk olarak devrimcilerin, demokratların ve sosyalistlerin önünde durmaktadır. 

İLHAMI KAVGA OLAN ŞAİR

Adnan Yücel’in 1970′li yılların sonlarında başladığı yazma serüveni, diğer dergi ve gazetelerde çıkan ürünleri dışında somut olarak ilk şiir kitabının yayınlanmasıyla başlar (1979). Yücel’in şiiri özellikle ‘80 öncesinde gelişen devrimci sınıf hareketinden bağımsız düşünülemez. Zaten ilk şiir kitabı bu dönemi yansıtan bir isimle yayınlanır: Kavgalara Sözlenen Sevda.. 

Çok geçmeden 1980 faşist darbesi gerçekleşir. Bu süreç ilerici her kesimi vuran “koyu bir eylül sarısı” olarak dile gelecektir daha sonraki şiirlerinde. Öyle ki Adnan Yücel, 12 Eylül döneminde olsun, 90’ların ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan liberal tasfiyecilik süreci olsun; aydınların, sanatçıların ve şairlerin günün havasına “uyum sağladıkları”, sistemin ve düzenin suyuna gittikleri yerde gerçekten başı dik üretimini sürdürmüştür.

BİR YOLCUYUM GÜNEŞİN İZİNDE

Saraylar saltanatlar çöker
kan susar birgün
zulüm biter.
menekşelerde açılır üstümüzde
leylaklarda güler.
bugünlerden geriye,
bir yarına gidenler kalır
bir de yarınlar için direnenler…

ADNAN YÜCEL'İN ŞİİRİ

Adnan Yücel’i anlatmak; alnı daima dik şiirlerin şairini… Onu sayfalara düşen sözcüklerle değil, şiirinden yansıyan gelecek izdüşümleriyle anlatmak istiyorum. Bu şiir ki yaşamı bütün görünümleriyle algılarken, onun özüne de doğrultur gözlerini. Ama sadece bir ayna değildir Adnan Yücel’in şiiri. O şiir ki geleceği ve arzu edileni de nakışlar dizelerine. Upuzun bir “offf!” sesidir yankılanan şiirlerinde; ama bu iç çekiş kendi dünyasına kapanan, gözleri görmeyen, elleri tutmayan kötürümce bir iç çekiş değildir. Ona şiirlerindeki bu “iç çekiş”in nedeni sorulduğunda yalın bir anlatımla özetler nedenini: “Bin yıldan beri düşüncesi yasaklanmış bir toplumun sesi nasıl çıkar? Sesi, kan içinde çıkmıştır hep. Toprakları acılı topraklara dönüşmüştür. O topraklarda açan çiçekler bile acı renginde olmuştur hep. İç çekişim ve başkaldırışım bu yüzden. ”Toplumun sesi olmaya, onu geleceğin ebem kuşağı renklerine davet etmeye aday bir şiir… Bunu ne kadar başardığına girmeyeceğiz. Ama şiirlerindeki anlam evrenine yapacağımız dalışlarla bu nabız atışlarını nasıl tuttuğunu aktarmaya çalışacağız.

ŞİİR NE ANLATIR? NASIL ANLATIR?

Şiirin Toplumsal Gelişimi

Taşır insanların hem aşkını, hem acısını / Bağrımdaki şu deli, şu ince yürek / İnsan gibi yaşamaktır bugün gerçek din / İnsan gibi yaşamak 

(Tevfik Fikret, Tarih-i Kadim)                   

Sanatın en eski kaynaklarından ve ürünlerinden biridir şiir. İlkel çağlardan bu yana yaşamla iç içe olmuş, kimi zaman yaşamı yansıtırken kimi zamanda onu zenginleştiren ve açıklayan bir öğe olmuştur. 

BOŞLUK

İçimde derin bir boşluk var...

Kaybettiklerimi düşünüyorum...

Yıllardır sahip olduğum ya da sahip olmaya çalıştığım hiçbir şey içimdeki boşluğu kapatmadı. Mutlu olduğumu, sorunları aştığımı sanıyordum; ama aslında sadece bastırıyordum.

Sonra bir şarkı bir şiirde her şey yüzüme çarpıyor... Her şey...

Neden insanlar bu kadar mutsuz olmaya koşullu?

Duyuyorum bir şarkıyı, bazen bir dizeyi… İçimde kapanmayan boşluğu duyumsuyorum.

Ne kadar yalnız olduğumu, ne kadar anlamsız yaşadığımı... Yaşamak istediğim bu değil... Her gün biraz daha emin oluyorum. Başka bir şey, başka bir yer...

MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK TİYATROSU

Köklü bir sahne geleneğine sahip olan Osmanlı aydınlarının bilhassa Batılı tiyatro anlayışını kavraması ve yaygın bir şekilde hızla geliştirmeye başlamaları bu gelenekten kaynaklanmıştır diyebiliriz. Başka bir deyişle geleneksel tiyatronun da yardımıyla Batılı tiyatro anlayışı hem bu sanatın üreticileri hem de seyircisi tarafında kısa bir sürede kabul görmüş ve içselleştirilmiştir.

OSMANLI DÖNEMİ TÜRK TİYATROSU: TAHSİN NAHİT ÖRNEĞİ

Türk edebiyatında özellikle Fecr-i Atî topluluğu ile anılan Tahsin Nahit, 1887 yılında İstanbul'da dünyaya gelmiştir. Gülhane Askerî Rüştiyesi matematik öğretmenlerinden Yarbay Âsaf Bey'in oğlu olan Nahid’in annesi Kafkasyalı bir Çerkezdir.

Tahsin Nahit, eğitimini Soğuk Çeşme Askerî Rüştiyesi, Galatasaray Sultanîsi ve Hukuk Mektebi gibi okullarda sürdürmüştür. Ancak Galatasaray Sultanîsi ve Hukuk Mektebi’ni tamamlayamadan bu okullardan ayrılmıştır.

“Nahit, Galatasaray Spor kulübü kurucularından ve ilk futbol takımında oynayanlardan olup Galatasaray Sultanisi ve Hukuk Mektebinde eğitim görmüş ve daha sonra edebiyata yönelmiştir.”[1]

FECRİ ATİ TOPLULUĞU (1909 – 1912)

23 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi Osmanlı kültür ve sanat yaşamında büyük değişimler yaratmıştır. Özellikle Abdülhamit dönemiyle özdeşleşen sansürün göreceli olarak ortadan kalkması ülke tarihinde görülmemiş bir basın ve sanat dalgası yaratır. Bu tarihten sonraki birkaç yıl içinde çoğu kısa ömürlü olsa da yayın hayatında görülen dergi ve gazetelerin sayısı 200’ü aşmıştır.

“Anarşi derecesine varan bir yazı hürriyeti edebî eserlerde de kendini gösterir. Önemli ortak vasıfları II. Abdülhamid’in şahsını, devrini, rejimini kötülemek ve ona hakaret etmek olan, çoğu asgarî sanat ve edebiyat zevkinden mahrum bir yığın şiir, tiyatro, roman ve hikâye bu dönemin edebî mahsullerini teşkil eder.”[1]

MONİKA ERTL: CHE GUEVARA'NIN İNTİKAMCISI

Monika Ertl'in Hikâyesi

Monika Ertl, tarihin belki de en ilginç ve dramatik figürlerinden biri. 1960'lı yılların devrimci rüzgarında adı çok duyulmuş olsa da zamanla tarihin tozlu sayfaları arasında kaldı. Böyle cüretkar bir devrimciyi anmak bu anlamda benim için bir borç aynı zamanda...

7 Şubat 1937’de Almanya'nın Münih kentinde doğan Ertl, II. Dünya Savaşı sonrasında Nazi Almanyası'ndan kaçan babası Hans Ertl ile birlikte Bolivya'ya göç etti. Hans Ertl, ünlü Nazi yönetmeni Leni Riefenstahl ile çalışmış bir kameramandı ve Nazi Almanyası’na hizmet eden kişilerden biriydi. Ertl ailesinin yakın dostları arasında, "Lyon Kasabı" olarak tanınan Gestapo subayı Klaus Barbie gibi Nazi savaş suçluları da yer alıyordu.

TÜRKİYE'DE ŞİDDETİN KAYNAKLARI

Ülkemizde şiddet vakalarında gözle görülür bir artış yaşanıyor. Kadın cinayetleri başta olmak üzere, çocuklara yönelik türlü şiddet vakalarına, muhalefete dönük sindirme ve bastırma vakaları da eklendiğinde şiddet vakalarındaki artışın doğrudan siyasal erkin bu konuda gösterdiği iradeden bağımsız düşünülemeyeceği değerlendirilmektedir.

Özellikle toplumsal eylem ve protestolara dönük ölçüsüz devlet şiddetinin boyutları giderek artıyor. Bunun en önemli gerekçelerinden biri ise “cezasızlık halinin” ve şiddet uygulayanlara dönük yaptırımların yetersizliği olarak görülmeli.

EKONOMİDE DEĞERLİ YALNIZLIK: AKP'NİN BORÇ SARMALI VE EKONOMİDEKİ KARA DELİKLER

AKP’nin iktidara geldiği yıllar dünya ölçeğinde yüksek miktarda likidite olan yıllardır. AB ve ABD merkez bankalarının izlediği düşük ya da sabit faiz politikaları nazara alındığında sıcak paranın gelişmekte olan ülkelere doğru kayması, söz konusu ülkelere önemli bir likidite imkanı sunmuştur. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılından 2012 yılına kadarki süreçte belli makroekonomik göstergedeki olumlu havanın bu konjonktürden okunması yerinde olacaktır. Hülasa enflasyonda dalgalı da olsa yaşanan düşme eğilimi, faizde 2006-2008 dönemi hariç 2012 yılına kadar devam eden düşüş eğilimi ve bütçe dengesi gibi noktalarda olumlu bir havanın oluşmasında etkili olmuştur. Ancak büyüme noktasında olumlu bir hava öne çıkarıldığı halde işsizlik ve cari dengede kronikleşen başarısızlığın bu dönemde de sürdüğü görülmektedir.

JAMES MCTEİGUE SİNEMASI VE BAZI FİLMLERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Dünya sinema tarihini etkileyen filmler içinde belki de son yıllarda kendinden en çok bahsettiren filmlerden biri olan Matrix’in yönetmen yardımcı koltuğunda oturan J. Macteigue, çok sayıda dikkat çeken film ve diziye imza atmıştır. Yakın zamanda gösterime giren Matrix’in devam filminin yönetim kadrosunda yer almasa da ilk film ile son Matrix arasında dikkat çeken bir anlatı ve hikâye farkı da açıkça görünüyor. Kuşkusuz senaryonun sınırlılıkları da bunda etkili olabileceği gibi, yönetmenliğin filmde belirleyici rol oynadığını düşünenlerdenim. Kadrosu, senaryosu ne kadar mükemmel olsa da her yönüyle donanımlı bir yönetmen elinden çıkmayan yapımların bu anlamda çok da şanslı olamadığı kanaatindeyim.

Bu çalışmamda dünya sinema tarihinde özellikle son 20 yılda oldukça ses getiren filmlere imza attığını düşündüğüm Macteigue’nin üç yapımına yer vermeye çalışacağım. Çalışmada yönetmenin anlatım dili ve konu seçimine odaklanırken, özellikle filmlerindeki benzer ve farklılaşan yanları da belirlemeye çalışacağım.

MARKSİZME YENİ BİR BAKIŞ: FREDRİC JAMESON

Postmodern felsefenin çok katmanlı ve karmaşık yapısı bu felsefe içinde tarif edilen düşünürlerin birbirinden derin ayırımlar içinde varlık göstermelerine de neden olmuştur. Söz konusu düşünürler arasındaki farklılıklar bazen o kadar ileri gitmektedir ki bunlar karşıtlık noktasına ulaşmasına rağmen aynı felsefi düzlem içinde değerlendirilmeleri ilginç bir durum olmaktadır.

Fredric Jameson, Lyotard, Baudrillard, Foucault gibi modernizme eleştirel yaklaşan düşünürler, gelişmiş Batı toplumlarında modernliğin derin bir dönüşüm geçirdiğini savunurlar. Habermas, ve Giddens gibi düşünürler ise içinde yaşadığımız dönemin bir kopuştan çok modernliğin bir devamı olduğu savındadırlar. (Tüzen, 2008: 148).

JEAN BAUDRİLLARD VE SİMÜLASYON KURAMI

Postmodern düşünce içinde anılan Baudrillard, genel olarak tek bir felsefi akım, siyasi görüş, toplumsal hareket içinde değerlendirilmez. Kendine has bir düşünce sistematiği olan Baudrillard, erken yaşta Nietzsche üzerine bir tez yazar.[1]  Aynı sürecin devamında Almanca öğretmenliği yapmış ve akademide Roland Barthes ve Henri Lefebvre gibi dönemin iki önemli isimden ders alıp onlardan büyük oranda etkilenir. Özellikle Barthes’ın göstergebilim metodundan etkilenen Baudrillard, bu metodu geliştirerek, bunu nesnelere yönelik çözümlemelerde kullanmıştır.[2]

POSTMODERNİZM NEDİR? PORTMODERNİZM ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Geleneksel düşünme biçimimiz, yaşadığımız çağ ve o çağa ilişkin üretim/ paylaşım ilişkileri, eğitim, kültür ve ahlak gibi bir dizi “şeyden” etkilenir. Bu neden önemlidir? Çünkü en basit ifadeyle bir şeyi tanımlarken dahi düşünme biçimimiz ve içinde yaşadığımız çağın nevi özellikleri temel belirleyici olabilmektedir. Buradan hareketle ele alındığında aslında tam bir geçiş noktasında yer aldığımız kanaati yaygın olarak dillenmektedir. Kuşkusuz buna dair söylenecek çok şey var; ancak yaşadığımız çağ artık “modernite” içinde ya da kapitalizmin gelişme çağının sınırlarında tarif edilebilmekten hayli uzaklaşmıştır. Etrafımızı çevreleyen uyaranlar bile 5-10 yıl öncesinin çok ötesindedir. Elbette bu yargıya dair söylenecek ve dile getirilecek pek çok tez ya da anti tez söz konusu. Ancak şu tespitlere kimse itiraz edemez: Bugünün dünyası artık iki dünya savaşı geçirmiş; durmadan bölgesel savaşlar, yıkımlar, işgaller, katliamlar ve krizlerle yüz yüze gelen bir dünyadır. Dolayısıyla böyle bir dünyayı şimdi ve geçmişle bir tutmak zaten mümkün değil, ama şimdiyi tüm bu saydıklarımızdan bağımsız ve ondan kopuk tarif etmek de bana göre mümkün değil.

TOM STOPPARD TİYATROSU VE “ROSENCRANTZ VE GUILDENSTERN ÖLDÜLER” OYUNU ÜZERİNE

En önemli Çağdaş İngiliz oyun yazarlarından biri olarak kabul edilen Tom Stoppard, 3 Temmuz 1937 de Çekoslavakya’da doğar. Çocukluk dönemi II. Dünya savaşı ve istilalar dönemine denk gelir. Savaşın yarattığı zorunluluklar nedeniyle sırasıyla Singapur, Hindistan ve İngiltere’ye gitmek zorunda kalır. İngiltere’ye yerleşip vatandaş olur. Genç yaşta gazetecilik mesleğine başlar.

PARİS GEZİ NOTLARI

8 Ağustos 2022 tarihinde zorlu mücadelelerin ardından nihayet Paris Orly Havaalanı'na inebildim. Aslında Fransa /Paris seyahatinden önce vize alım süreci de ayrıca anlatılmaya değer rezilliklerle doluydu. Yine de o tatsız süreci sonra anlatırım..

Malum benimki hem ziyaret hem iş... Yani bir taraftan kentin altını üstüne getireceğim diğer yandan da buradaki harcamaları bir nebze de olsa karşılayacağım. Olur mu olur, ki bu satırları yazarken (16 Ağustos) yorgun argın dönülen bir şantiye mesaisi sonrasında koltukta bitap halde uzanmış bulunuyorum.

Birçok kente gittiğimde doğrusu hayal kırıklığı yaşadım. (Çinliler'de de "Paris Sendromu" diye bir şey varmış, ne olduğunu ben de bilmiyorum, merak edenler Google'a başvurabilir.) Neyse ne diyordum, pek çok kenti gördüğümde hayal kırıklığı yaşadım ama biliyor musunuz, Paris her şeyiyle tam tamına hayal ettiğim gibi hatta daha fazlasıydı. 

DTCF'DE BİR ZAMANLAR: KARPUZ FANZİN

Tam yılını hatırlamıyorum ama 2000'li yılların başında genelde Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğrencilerinin hazırlayıp yayınladığı bir fanzindi Karpuz.

Karpuz'u Şakınç adlı arkadaşımız kaleme alır ve fotokopiyle çoğalttıp dağıtırdık. 

Ömür Hanımla Güz Konuşmaları

 

…Ve güz geldi Ömür hanım. Dünya aydınlık sabahlarını yitiriyor usul usul. İnsanın içini karartan bulutların seferi var göğün maviliğinde. Yağmur ha yağdı ha yağacak. İncecik bir çisenti yokluyor boşluğunu insan yüreğinin.

 

Hüznün bütün koşulları hazır. Nedenini bilmediğim bir keder akıyor damarlarımdan. Kalbimin üstünde binlerce bıçak ağzı… ve yüzüm ömrümün atlası; düzlükleri bunaltı, yükseklikleri korku, uçurumları yıkıntılarımla dolu bir engebeler atlası. Yaşamak bir can sıkıntısı mıdır Ömür hanım?

Her şeyi iyi yanından görmeyi kim öğretti bize?